Karaman konutlarında geleneksel plan; ortada bir seki altı (aralık, antre), sağında ve solunda birer odadan oluşmaktadır. Bu odalar içerisinde, genellikle ocaklık, aynalık, dolap gibi alçı ve ahşap malzemeden elemanlar: geometrik ve bitki motifleri tezyinli barok etkisi eğri kesim tekniğinde işlenmiştir.

Kale’ler kesme taştan ve çok kalın duvarlarla yapılmıştır. Kaleler genellikle üç bölümden meydana gelmektedir. Dış kale, Orta kale ve İç kale olmak üzere. Karaman İl sınırları içerisindeki camilerde de Karamanoğlu öncelikle olmak üzere Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait Mimari Özellikleri görülür. Camiler kesme taştan ve genellikle büyük tek kubbeli olarak yapılmıştır. bazılarında cemaat mahfilinin son bölümlerinin üç küçük kubbeden oluştukları görülmektedir.

Çeşmelerde ortak özellik sivri kemerler üzerinde çok az rölief taşıyan sade, kesme taştan yapılmış olmalarıdır. İbrahim bey çeşmesinin zengin dekorlarla süslendiğini de görüyoruz. Karaman’daki mevcut türbeler tamamen kesme taştan ve genellikle sekizgen planlı ve üzerleri sivri kubbelidir. Bazılarında zarif işlemeler yer alır.

Köprüler, Karamanoğlu Beyliğinin mimari özelliklerinin inceliklerini taşır. Kesme taştan 2 sütun üzerine yapılmışlardır. Uzun, geniş ve oldukça yüksektir. Karaman evleri (eski tarihi evler) alt katı taştan üst katları kerpiçten ve kalın duvarlı olarak yapılmışlardır. Genellikle ortada bir seki altı, sağında ve solunda birer odadan oluşur ve ince ağaç işçiliğinin eşsiz örnekleriyle süslüdür.

Karaman merkezinde 38, Ermenek ilçe merkezinde 21 adet sivil mimarlık örneği ve konul tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Bunlardan farklılık gösteren ve iyi korunmuş durumda olan birkaçı şöyledir:

KARAMAN’DA Kİ TARİHİ EVLER

Karaman’da evler daima yıkılarak yerlerine yeni plan evler yapıldığı için günümüze ulaşabilen tarihi evlerin sayısı çok azdır. Karaman’da geleneksel ev planı dıştan veya içten merdivenle çıkılan, seki altılı, seki altı kısmı dışa çıkmış ve seki altına açılan 2 odadan müteşekkildir. Pencereler, dolaplar (ağzı açıklar) raflar ve tavan ağaç oyma işçilikle kaplıdır.

EMİN AĞA EVİ :

1788 yılında yapılmıştır. Karaman’ın Ahiosman mahallesindedir. Geçen zaman içinde yıpranmış ve sadece vitray pencereler, ahşap dolaplar Karaman Müzesinde teşhir edilmektedir.

GÜLCANLAR EVİ :

Koçakdede mahallesinde, günümüzde sadece selamlık ve baş kadın odası bulunan bir konuttur. Selamlık odasında yumuşak taştan, bitkisel süslemeli bir ocak yer alır. Ahşap dolapların alt ve üstleri birer oymalıdır. Odanın diğer yerlerindeki niş oymalar üçer katlıdır. Yüklüğü Bursa kemerlidir. Tabaklık, seki altından başlarayarak tüm odayı çepeçevre dolanır. Dolap oyma kapı, yüklük ve pencere kepenklerinin üzeri, tablalı yapılmış, aralarında bitkisel ağ ve rozetler eğri kesim teniğinde (s) ve (c) biçiminde, barok etkili olarak yapılmıştır. Tüm elemanların çevresini, bitkisel süslü ahşap birer kuşak çevirir. Tavanda köşe süsleri ince, çıtalarla üçgen biçimde dekore edilmiştir.

Seki altından geçilen baş kadın odasında, oymalar üçer katlı, dolapların üzeri ikişer n işli, yüklük çift kanatlıdır. Kıtık sıva ile, tekne biçiminde yapılmış tavan kenarları kırmızı, sarı, yeşil renkte boyanmış, kıvrık dal motifleriyle bezelidir. Oda tavanının ortasında, altı köşeli yıldız biçimnde tavan göbeği bulunmaktadır. Tavan, bütün yüzey boyunca, eğri kesim tekniğinde, çıtalarla küçük dikdörgen formlar teşkil ederek tezyin edilmiştir. Odanın tüm ahşap elamanlarında (s) biçiminde, barok eğri kesim tekniği hakimdir. Dolap ve oymaların ön yüzündeki kenarları saç örgüsü biçiminde, ajurlu olarak dekore edilmiştir.

HACI SAMİ TARTAN EVİ :

Topucak Mahallesi, Tartan sokakta yer alan ev iki katlı  inşa edilmiştir. Yapı dar bir sokak içindedir. İki katlıdır. Alt katta daha çok günlük yaşantıya karşılık verebilecek bölümleri yer almaktadır. Bunlar mutfak, kiler ve buzhane gibi mekânlardır. Esas oturma yeri üst katta bulunmaktadır. Alt ve üst katların planlan çok az farklarla birbirine benzer. Alt kata, taşları Karaman’a 37 Km. uzaklıkta bulunan Binbirkilise’den getirilmiş taşlardan yapılmış büyük bir kapıdan girilir. Kapının bağlantı taşlan üzerinde bir ejder başı yer almaktadır. Bu kapıdan birinci katın salonuna geçilir. Sağda ve solda oturma odaları yer alır.

Üst kata önce 6 basamaklı tek merdivenden sonra sağlı sollu iki merdivenden çıkılır. Tartan evinde plan haç biçimi arz etmektedir. Sofanın köşelerinde alt ve üst katta birer oda yer alır. Dış yüzey san samanlı çamurla sıvanmış. iç yüzeyler saç kılı, yumurta gibi maddelerin çamura karıştırılmasıyla sıvanmıştır. Dam malzemesi kamış üzerine toprakla sıkıştırılmıştır.

Yapı içindeki tüm kapı yüzleri kiriş ve tablalı denilen kare formlu ahşap malzeme ile yapılmıştır. Sofanın tavanları güneş ışıklıkları biçiminde düzenlenmiştir. Sofanın tavan eteklerinde Sultan Ahmet, İstanbul Kız Kulesi, Köşk, yandan çarklı vapur, Dolmabahçe Sarayı, yelkenli ve devrin silahlarının resmi yapılmıştır. Üst katta solda 1. ve 2. odalarda bir alçı aynalık yer alır. Bu aynalıkların üzeri bitkisel motiflerle işlenmiştir. Yapının tamamında boş kalan her yer mutlaka ahşap bir dekorasyonla ya da renkli boyalarla motiflendirilmiştir.
Yapı plan ve süsleme olarak İstanbul evlerine benzemektir. Yapıdaki süslemeler, Karamanoğlu dönemine ait bir yapı olan Dikbasan Camisi iç süslemeleriyle benzerlik gösterir.

Hisar mahallesindedir. Karaman eşrafından  Hacı Ömer Ağa, oğlu Hacı İsa içinde bir ev yaptırmıştır. Örtmesi avlusu, karşılıklı iki odası, kileri ve mutfağı vardır.

HACI MIRRIKLARIN EVİ :

Ahi Osman mahallesindedir. Adi toprak dam örtülüdür. Yukarda iki oda bir sofa vardır. Tahta tavanlıdır. Dolap yüklük kapıları, rafları, ağzı açıkları ve ocağı enteresandır.

HACI MUHARREM AĞA EVİ :

Dikbasan camii ile Lel hamamı arasındadır. Üç oda bir kiler, bir mutfak geniş bir avludan ibarettir.

NALINCILAR EVİ:

Hisar Mahallesinde, orta kale surlarının içinde, Alaaddin Bey Türbesi'nin karşısında yeralan ev, taş temel üzerine, kerpiç duvarla inşa edilmiş, iki katlıdır. Yanlarında bulunan ek binalar tamamen yıkıntı halindedir.

Giriş, soldaki büyük odada tavan kenarları tekne biçiminde ve tavan ahşap kaplamasında 10 cm. aralıklarla dizilerek üzerleri baklava biçiminde kesilmiştir. Dolap, ayna ve kapılar düz tablalıdır. Üst kattaki, soldaki odanın kapısının üzeri düz sade tablalıdır. Üçer katlı dolap ve oymaların yüklük ile gusulhanenin ahşap süsleri eğri kesim tekniğinde bitkisel tezyinli, barok etkilidir.

ÖMER AĞA EVİ (KAVASIN EVİ):

Hisar Mahallesinde orta kalenin pazar kapısı içinde bulunan ev, Karaman konut mimarisine uygun olarak, karşılıklı iki oda ve bir seki altından oluşmaktadır. Seki altından sağ ve sol odalara bire kısa koridordan geçilir. Odalara girilince ayakkabıların çıkarıldığı bir seki üstü gezinti yeri ile duvar tarafında üzerleri düz kapalı, kapaklı gusulhaneler yer alır. Genzinti yerinden asıl odaları, bitkisel barok süslemeli, başlıklı dört ahşap sütun ayırır. Her iki odanın tam karşısında Kürt deresi taşından kemerli, yüzeyleri bitkisel kabartmalı, yerden biraz yüksekçe daha çok süs unsuru olarak yapılmış ocaklar yer alır. Ocakların yanlarında geometrik formlu kare, altıgen ve üçgenlerle geçme tekniğinde yapılmış dolaplar vardır. Pencere aralarında duvarlar iki katlı, kenarları ahşap ajurlu oymalarla doldurulmuştur.

Tabaklıklar, dolapların üzerinde odaları çepeçevre dolanır. Odaların tavanında zengin dekorlu tavan göbeği bulunmaktadır. Ev Günümüze kadar gelebilen ender Karaman evlerinden birisidir. (Hacı İsa, Hacı Muharrem, Hacı Ömer evleri aynı sülalenindir.) Eski Adalet Bakanlarımızdan İrfan BARAN’ın sülalesidir.
 

KARAMANLİS AİLESİNİN EVİ :

Topucak mahallesindedir. Yunanistan eski Başbakanlarından Kostantin KARAMANLİS’in ailesinin yaşadığı evdir. Mübadelede Türklere terkedilmiştir. Evin kapısına sağlı-sollu 7 basamaklı taş merdivenlerle çıkılır. Her katta dörder oda vardır. İki katlıdır.Evin cephesi süslü ve çelenleri taştandır.

Karamanlis ailesinin Karaman’daki soyadı KALAYCIOĞLU’dur. Yunanistan’da Karamanlis soyadını almıştır.